شایسته سالاری در سازمان چگونه ما را به موفقیت می رساند؟

در این مقاله از مدیرنو به تعریف و شرح اصول و اهمیت و ضرورت شایسته سالاری در سازمان می‌پردازیم.  در ادامه نحوه پیاده سازی و معیارهای شایسته سالاری در سازمان را شرح خواهیم داد.

تعریف شایسته سالاری در سازمان چیست؟

شایستگی سالاری  (به انگلیسی: meritocracy ) در یک سازمان به مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و صفات اشاره دارد که یک فرد را به عنوان یک رهبر یا مدیر مناسب برای رهبری یک تیم، یک واحد، یا حتی کل سازمان معرفی می‌کند. ویژگی‌ها زیر در کنار یکدیگر می‌توانند یک رهبر را به عنوان یک شایسته سالار در سازمان توصیف کنند.

1. شایستگی فنی و تخصصی: داشتن دانش، مهارت‌ها و تجربه لازم در زمینه‌ای که در آن فعالیت می‌کند.
2. مهارت‌های رهبری: توانایی برقراری ارتباط موثر، الهام بخشی، مدیریت زمان، تسلط بر مهارت‌های مذاکره و حل اختلاف، و توانایی هدایت و رهبری تیم.
3. انگیزه و تعهد: داشتن انگیزه و تعهد به اهداف و ماموریت سازمان، و توانایی الهام بخشیدن به این انگیزه در دیگران.
4. توانایی‌های تصمیم‌گیری: قدرت تحلیل و ارزیابی، انتخاب گزینه‌های مناسب و انجام تصمیمات بر اساس اطلاعات قابل اطمینان.
5. اخلاق حرفه‌ای: رفتار اصولی، انجام کار با افتخار و شفافیت، و رعایت اصول اخلاقی در تمام اعمال و تصمیمات.
6. همکاری و تعامل اجتماعی: توانایی برقراری روابط موثر با همکاران و تشویق به همکاری و هماهنگی در تیم.
7. قدرت اثربخشی: توانایی ایجاد تغییرات موثر و اجرای استراتژی‌ها و برنامه‌های موفق در سازمان.
8. توانایی مدیریت و کنترل: توانایی مدیریت منابع، زمان و بودجه، و کنترل فرآیندها و عملکردها به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر.

سازمان هایی که در پی ایجاد پشتیبانی مشارکت و همکاری در منابع انسانی تشویق و رهبری می کنند. باید رویکرد شایسته سالارانه ای را مد نظر داشته باشند. نکته مهم این است که دموکراسی نیست. هیچگونه تصمیمی را با اتفاق آراء گرفته نمی شود. همه حق رای ندارند. این وجه تمایز نکته کلیدی شایسته سالاری در سازمان است. همه نظر خود را اعلام می کنند. ولی به برخی از آن نظرات بیشتر از دیگران گوش داده می‌شود.

در بسیار بالایی از شرکت ها و سازمان ها تکنولوژی بر اساس شایسته سالاری تصمیم گیری می شود. اعضای تیم با سخت‌کوشی و هوشمندی و با بیان ایده‌های منحصر به‌ فرد خود که تأثیر مثبتی بر تیم و شرکت و سازمان دارد. مسیر خود را به سمت رهبری طی می‌کنند.

بعضی اوقات فردی که نظر خود را در موقعیت مناسب بیان کرده است پیشرفت های بزرگ و عالی برای او اتفاق می افتد. او اعتباری مطلوبی از طرف هم تیمی خود به دست آورده است. یعنی دیگران بیشتر به نظراتش بها یا ارزش داده اند. پس یعنی این افراد در فرایند و تصمیم گیری و مشورت بر پروژه ها یا شروع پروژه ای جدید تاثیر بیشتری داشته اند.

برای رسیدن به احترام و نفوذ سلسله مراتب شایسته سالاری در سازمان زمان و تجربه لازم است.

ویژگی های نظام در سازمان

• مشارکت و همکاری در امور مختلف سازمان و تصمیم گیری ها
• پایبندی کارکنان و مسئولین به تعهدات به کارها
• تحقیق و تغییرات و اصلاحات در سازمان و شرکت
• قانونمندی و قانون یابی
• روحیه مشتاق و نظارت و جوابگویی

اهمیت و ضرورت شایسته سالاری

چرا شایسته سالاری در سازمان ضرورت دارد؟

به طور کلی، شایسته سالاری به عنوان کلیدی‌ترین عامل در موفقیت و پیشرفت سازمان‌ها شناخته می‌شود.

شایسته سالاری در سازمان اهمیت زیادی دارد زیرا:

• رهبری موثر: یک شایسته سالار قادر است تیم‌ها و اعضای سازمان را به سمت اهداف و ماموریت‌های مشترک هدایت کند. او با توانایی‌های رهبری، الهام‌بخشی و تصمیم‌گیری موثر، می‌تواند انگیزه و همکاری را تقویت کرده و افراد را به دستیابی به عملکردهای برتر تشویق کند.
• ارتقاء بهره‌وری: شایسته سالاری منجر به بهبود عملکرد و بهره‌وری سازمانی می‌شود. رهبران موثر با توانایی‌های مدیریتی و ایجاد انگیزه، باعث بهره‌وری بالاتر از منابع و توانمندی‌های سازمانی می‌شوند.
• ساختار سازمانی مؤثر: شایسته سالاران قادرند به صورت موثر سازمان را مدیریت و سازماندهی کنند، ساختارهای مناسبی ایجاد کرده و فرآیندهای کاری را بهبود بخشند. این به تسهیل ارتباطات، کاهش تداخل‌ها و افزایش کارایی در سازمان کمک می‌کند.
• توسعه و رشد سازمانی: با داشتن رهبری موثر، شایسته سالاران می‌توانند به شکلی سازمان را به سمت رشد و توسعه هدایت کنند، استراتژی‌های جدید را پیشنهاد دهند و فرصت‌های جدید را بهره‌مند کنند.
• ایجاد محیط کاری مثبت: شایسته سالاران با ارتقاء ارزش‌های اخلاقی و فرهنگ سازمانی مناسب، محیط کاری مثبتی را فراهم می‌کنند که باعث افزایش رضایت و عملکرد کارکنان می‌شود.
• مقابله با چالش‌ها: در مواجهه با چالش‌ها و تحولات متقلب در محیط کسب‌وکار، شایسته سالاری می‌تواند به عنوان یک راهنمایی و استواری برای سازمان عمل کند، که از خطرات حاصل از عدم تطابق با محیط تغییراتی مانند رقابت و نوآوری، محافظت می‌کند.

معیارهای شایسته سالاری در سازمان

معیارهای شایسته سالاری می‌توانند بسیار گسترده و متنوع باشند، اما در کل، می‌توان آن‌ها را به دسته‌های زیر تقسیم کرد:

1. مهارت‌های رهبری: شایسته سالاران باید توانایی برقراری ارتباط موثر، الهام بخشی، مدیریت تغییرات، توزیع وظایف، و حل اختلاف را داشته باشند.

2. شایستگی فنی: داشتن دانش و تخصص لازم در زمینه‌ی کاری، انجام تحلیل‌های صحیح و اتخاذ تصمیمات درست بر اساس اطلاعات فنی.

3. انگیزه و تعهد: تعهد به اهداف سازمانی، الهام بخشی به اعضای تیم، و ایجاد محیط کاری پویا و مشتاق.

4. توانایی تصمیم‌گیری: قدرت تحلیل و ارزیابی، تصمیم‌گیری در شرایط پیچیده، و انجام تصمیمات با اطمینان.

5. همکاری و تعامل اجتماعی: برقراری روابط مثبت با اعضای تیم، تشویق به همکاری و هماهنگی، و حل مسائل اجتماعی در محیط کاری.

6. انعطاف‌پذیری و تطبیق: توانایی سازگاری با تغییرات، مدیریت استرس، و ایجاد فرصت‌های جدید در شرایط متغیر.

7. ادراک از مسئولیت: قبول و مدیریت مسئولیت‌ها، اعلام شفاف اهداف، و برخورداری از رفتار اخلاقی در همه اعمال.

8. توسعه تیم: ایجاد فرصت‌های آموزشی و رشد شغلی برای اعضای تیم، تشویق به توسعه حرفه‌ای و ارتقاء مهارت‌ها.

9. استراتژی‌گذاری: توانایی ارائه و اجرای استراتژی‌های موثر و تدوین راهبردهای منطقی برای رسیدن به اهداف سازمانی.

10. مدیریت منابع: بهره‌گیری بهینه از منابع سازمانی شامل انسانی، مالی، و فناوری به منظور دستیابی به اهداف مشترک.

خوب، معیارهای دیگری که می‌توانند برای ارزیابی شایسته سالاری در سازمان مورد استفاده قرار بگیرند، عبارتند از:

11. تسلط بر مهارت‌های مذاکره و انجام مذاکرات: توانایی مدیریت مذاکرات با سایر اعضای سازمان، مشتریان، و شرکای تجاری برای بهبود شرایط و توافقات متقابل.

12. نگرش نوآورانه: توانایی تشویق به نوآوری و خلاقیت در سازمان، ارزیابی و اجرای ایده‌های جدید و موثر.

13. مدیریت ریسک: توانایی شناسایی و ارزیابی ریسک‌های مختلف و ایجاد راهکارهایی برای مدیریت و کاهش آن‌ها.

14. کیفیت تصمیم‌گیری: اتخاذ تصمیمات موثر و مبتنی بر داده‌های قابل اطمینان و استنتاجات منطقی.

15. مدیریت زمان: توانایی برنامه‌ریزی و مدیریت زمان برای اجرای وظایف و پروژه‌های مختلف در زمان‌بندی مشخص.

16. توانایی برنامه‌ریزی استراتژیک: توانایی تعیین اولویت‌ها، تدوین استراتژی‌های طولانی‌مدت و ارائه راهبردهای منطقی برای رشد و توسعه سازمان.

17. مدیریت تغییرات: توانایی مدیریت و هدایت تغییرات سازمانی، ایجاد رویکردها و فرآیندهایی برای انطباق با تغییرات محیطی.

18. شفافیت و ارتباطات مؤثر: ایجاد محیطی شفاف و ارتباطات مؤثر با تمام اعضای سازمان برای انتقال اطلاعات و ایجاد تعامل موثر.

19. توانایی مدیریت بحران: توانایی مدیریت بحران‌های ناگهانی و اتخاذ تصمیمات سریع و موثر در شرایط فوریت.

20. توانایی ارزیابی و بازخورد: توانایی ارزیابی عملکرد خود و سایر اعضای تیم، و ارائه بازخورد سازنده و مفید برای بهبود عملکرد.

معیارهای شایسته سالاری در سازمان، به صورت ترکیبی و به توجه به نیازهای ویژه هر مجموعه، می‌توانند برای ارزیابی شایسته‌سالاری و رهبری موثر استفاده شوند. هر سازمان ممکن است به توجه به محیط و شرایط خاص خود، معیارهای دیگری را نیز برای انتخاب و ارزیابی رهبران خود در نظر بگیرد.

نحوه پیاده سازی یک نظام چگونه است؟

مدیرانی که قصد دارند در سطح های بعدی موفق شوند استراتژی های شایسته سالاری در سازمان را باید یاد بگیرند و به چند نکته در نظام شایستگی است دقت کنید.

1. شایسته خواهی: در همین مرحله ای که تخطی از بهره گیری از افراد شایسته در مشاغل نوعی سرپیجی کردن و گناه ایجاد می‌شود. رفتار افرادی که تحت تأثیر روابط خانوادگی، شهروندی و یا الزامات سیاسی، در اعمال این مسیر شایسته سالاری در سازمان کم کاری داشته باشند، نوعی رفتار ضد ارزش به حساب آوردن خواهد شد.
2. شایسته گزینی: انتخاب از میان متقاضیان شغل مناسب ترین و قابلیت ترین است. به بیان دیگر تعریف و انتخاب معیارهای شایستگی و شفافیت خواسته های متقابل فرد و سازمان و منتخب شدن روش های مناسب گزینش و فرآیند صحیح می شود.
3. شایسته گماری: به این منظور است که حفظ و نگهداری شغل و شاغل کسانی که در موقعیتی گماشته شده اند که در آن حداکثر کارایی را دارد. میتوان انتظار داشت که انتخاب صحیح با همین روند باشد. اما گزینش ها به صورت جمعی و برای رده های مختلف مدیریتی و سازمانی و کارشناسی و کارمندی انجام می گیرد.
4. شایسته پروری: شرایط شایسته سالاری در سازمان افراد را مجبور می کنند. به پذیرفتن یادگیری مطالب جدید برای اینکه محیط کار برای کار کردن نیست و کارکنان سازمان و شرکت باید از طریق یادگیری و کسب تجربیات برای بهتر کارکردن آمادگی لازم پیدا کنند.

مراحل دوبعدی در نظام سازمانی چیست؟

فرآیندهای دو بعدی در قالب درون سازمانی و برون سازمانی بیان می شود. برون سازمانی فرهنگ شایسته سالاری در بعد های برون سازمانی فرهنگ شایسته سالاری در سازمان است و در بعد درون سازمانی جذب و بکارگیری، نگهداری و ارتقا مطرح خواهد شد.

شیوه های سنجش شایسته سالاری چگونه است؟

یکی از نکات مهم شایسته سالاری در سازمان، قابلیت ارزیابی کیفیت کار و عملکرد افراد در سازمان است. پاداش های در نظر گرفته برای افراد باید بر همین اساس باشد. در بیشتر اوقات از شیوه های گوناگونی برای ارزیابی میزان شایستگی افراد بهره می گیرند.

آزمون استعداد تحصیلی: در اکثر کالج ها و دانشگاه های مختلف از آزمون استانداردی برای قبولی و ورود استفاده می کنند.

آزمون پیشرفت: برای اینکه ویژگی های یک فرد را مورد ارزیابی قرار بدهند از این آزمون استفاده می کنند. شاخص های صلاحیت و قابلیت وی بیان می شود که از طریق آموزش در آینده تیمی از توانمندی ها و قوی را به دست آورند.

آزمون استعداد: ویژگی و شخصیت های یک فرد را مورد بررسی قرار می دهند که صلاحیت افراد بیان می شود. آزمون بر فرض اینکه افراد از نظر توانایی ها و قابلیت ها با یکدیگر متفاوت هستند برگزار می شود.

نتیجه گیری

حرف اول را شایسته سالاری در سازمان میزند که اگر کاری صورت نگیرد در دوره های مملکت به ویژه در حوزه اقتصادی به آرامی جلو خواهد رفت. در بعضی از فرآیند هایی که دیگر جلو نرفته است. و بدون حرکت است. نیرو های انسانی توانمند باهوش و نخبه هستند هر چه تعداد افراد باهوش و نخبه در یک کشور زیاد باشد آن کشور ثروتمند است.

سوالات متداول

1. اصل شایسته سالاری چیست؟
   اصل برابری ارزش انسان از اصول زیر بنایی شایسته سالاری محسوب می شود.
2. شایسته سالاری در سازمان موجب کدام شکوفایی می شود؟
   موجب شکوفایی، وفاداری و تعهد کارکنان به کار و سازمان می شود.
3. چند مورد ویژگی نظام چیست؟
   پایبندی کارکنان و مسئولین به تعهدات به کارها و تحقیق و تغییرات و اصلاحات در سازمان و شرکت

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بهبود کارکنان و ساختارسازی به صفحه مشاوره کسب و کار مدیرنو مراجعه فرمایید.

یا با ما در ارتباط باشید.