تجزیه و تحلیل هزینه فایده یا همان کاست بنفیت یکی از روشهای تحلیلیست که جهت مشخص کردن نتیجه مثبت یا منفی برنامه ریزیهای انجامشده بهکار میرود. تحلیل هزینه و منفعت به چه سوالات اساسی پاسخ میدهد؟ این مدل از تجزیه و تحلیل برای حل تمامی مسائل قابلاستفاده میباشد. میخواهید بدانید چگونه؟ در ادامه با مدیرنو همراه باشید.
تحلیل هزینه فایده چیست؟
کاست بنفیت یعنی چی؟
تحلیل هزینه فایده (به انگلیسی Cost-Benefit Analysis) یک روش تصمیمگیریست که در آن تلاش میشود تا از طریق مقایسه هزینهها و منافع (فایدهها) یک پروژه، فعالیت یا تصمیم، نتایج آن تحلیل شود. این تحلیل یک روش مقایسهای بین نکات مثبت و منفی یا سود و زیان میباشد که ابتدا موارد مثبت یا همان فواید (شامل درآمدهای حاصلشده و..) را پیداکرده و باهم جمع میکنیم. سپس موارد منفی را (شامل خرج کرد ها و …) شناسایی و مجموع آنها را محاسبه میکنیم که هزینهها هستند.
هدف از این تحلیل اینست که به کمک آن تصمیم بگیریم که آیا یک پروژه یا تصمیم به صرفه است یا نه.
هزینهها (Costs):
هزینهها میتوانند شامل تمام منابع و سرمایههایی باشند که باید صرف یک فعالیت یا پروژه شوند. این هزینهها میتوانند مستقیم یا غیرمستقیم، کوتاهمدت یا بلندمدت باشند. به عنوان مثال:
- هزینههای مالی (خرید تجهیزات، حقوق و دستمزد، مواد اولیه)
- هزینههای زمانی (زمانی که باید صرف انجام یک پروژه شود)
- هزینههای اجتماعی یا محیطی (آسیبهای احتمالی به محیط زیست یا جامعه)
فایدهها (Benefits):
فایدهها یا منافع نیز به ارزشها و سودهایی اطلاق میشود که از انجام یک فعالیت یا پروژه حاصل میشود. این منافع میتوانند ملموس یا غیرملموس باشند. به عنوان مثال:
- سود مالی (درآمد، افزایش فروش)
- بهبود کیفیت زندگی یا بهرهوری
- تأثیرات مثبت اجتماعی یا زیستمحیطی
تفاوت بین این دو، نتیجهبخش بودن برنامه ریزیهای انجامشده را مشخص میکند. نکتهی حائز اهمیت در این مدل از تحلیل، اطمینان از شناسایی و محاسبه درست تمامی معایب، مزایا، هزینهها و سودها میباشد. در ادامه برای درک بهتر با استفاده از یک مثال به توضیح مدل تجزیه و تحلیل هزینه فایده میپردازیم.
تحلیل هزینه و منفعت به چه سوالات اساسی پاسخ میدهد؟
تحلیل هزینه و منفعت (Cost-Benefit Analysis) به چندین سوال اساسی و کلیدی پاسخ میدهد که به تصمیمگیری بهتر کمک میکند. این سوالات به طور کلی به بررسی این موضوع کمک میکنند که آیا یک پروژه، سیاست، یا تصمیم به صرفه و منطقیست یا خیر. مهمترین سوالات عبارتند از:
-
آیا منافع بیشتر از هزینهها هستند؟
این سوال اصلیترین پرسش در تجزیه و تحلیل هزینه و منفعت میباشد. در حقیقت، هدف این تحلیل اینست که بررسی کنیم آیا مجموع منافع حاصل از انجام یک فعالیت یا پروژه بیشتر از هزینههای آن خواهد بود یا نه. برای پاسخ به این سوال، باید منافع و هزینهها به دقت شناسایی و اندازهگیری شوند.
-
آیا پروژه یا تصمیم از نظر اقتصادی بهصرفه است؟
آیا هزینههای انجام پروژه یا فعالیت از سودی که میتوان به دست آورد بیشتر است یا نه؟ اگر هزینهها بیشتر از منافع باشند، شاید این تصمیم یا پروژه از نظر اقتصادی معقول نباشد.
-
چه منافع و هزینههایی قابل شناسایی و اندازهگیری هستند؟
در این تحلیل، شناسایی منافع و هزینهها بسیار ضروریست. امکان دارد برخی از هزینهها و منافع قابل اندازهگیری نباشند (مثلاً هزینههای اجتماعی یا زیستمحیطی).
این سوال به این کمک میکند که چه نوع هزینهها و منافعی در نظر گرفته شوند و چه عواملی در تحلیل نادیده گرفته شوند.
-
آیا این پروژه یا تصمیم در بلندمدت به نفع خواهد بود یا نه؟
تجزیه و تحلیل هزینه و منفعت نه تنها هزینهها و منافع کوتاهمدت، بلکه تاثیرات بلندمدت را نیز در نظر بگیرد. این سوال بررسی میکند که آیا فوایدی که به مرور زمان حاصل میشوند ارزش هزینههایی که اکنون ضروریست انجام شود را دارند؟
-
آیا این تصمیم به نفع جامعه یا گروههای مختلف است؟
تجزیه و تحلیل هزینه و منفعت بررسی میکند که چگونه این پروژه یا تصمیم میتواند بر جامعه، گروههای خاص (مثل کارگران، مشتریان، محیط زیست) تاثیر بگذارد.
این سوال بررسی میکند که هزینهها و منافع در سطح فردی و اجتماعی چگونه توزیع خواهند شد.
-
چه گزینههای دیگری برای حل مشکل وجود دارد؟
در تحلیل هزینه و منفعت، ممکن است تصمیمگیرندگان بخواهند به مقایسه گزینههای مختلف بپردازند. این سوال به این معناست که آیا گزینههای دیگری وجود دارند که هزینههای کمتری داشته و یا منافع بیشتری ارائه دهند.
-
آیا خطرات یا عدمقطعیتهایی در تصمیم وجود دارد؟
تحلیل هزینه و منفعت باید به بررسی خطرات و عدمقطعیتهایی که ممکن است بر تصمیم تاثیر بگذارند بپردازد. این سوال بهویژه در پروژههای بزرگ و پیچیده که با ریسکهای مالی یا اجرایی مواجه شوند، اهمیت دارد.
-
آیا منافع اجتماعی، زیستمحیطی یا فرهنگی نیز در نظر گرفته شدهاند؟
در بسیاری از پروژهها و تصمیمات، برخی منافع و هزینهها که بهطور مستقیم در محاسبات مالی نمیگنجند (مانند اثرات محیطی یا فرهنگی)، میتوانند تاثیرات زیادی داشته باشند. این سوال به اهمیت در نظر گرفتن ابعاد غیرمالی در تحلیل هزینه و منفعت اشاره دارد.
-
آیا این تحلیل واقعبینانه است؟
این سوال بررسی میکند که آیا تمام فرضیات و پیشبینیها در تحلیل هزینه و منفعت واقعگرایانه هستند. این مورد به اطمینان از دقت و صحت دادههای مورد استفاده در تحلیل کمک میکند.
-
آیا این تصمیم برای گروههای مختلف اجتماعی منصفانه است؟
در برخی تحلیل های هزینه و منفعت، عدالت اجتماعی و توزیع منافع و هزینهها در گروههای مختلف اجتماعی میتواند اهمیت ویژهای داشته باشد. این سوال به این معناست که آیا تصمیمات به گونهای اتخاذ میشود که به نفع تمام گروههای جامعه باشد یا تنها به نفع یک بخش خاص از جامعه.
جدول کاست بنفیت چیست؟
جدول تحلیل کاست بنفیت (Cost-Benefit Analysis) یک ابزار ساده و مؤثر است که در آن هزینهها و منافع یک پروژه یا تصمیم بهصورت شفاف و قابل مقایسه نمایش داده میشود. جدول کاست بنفیت به تصمیمگیرندگان کمک میکند تا بتوانند بهراحتی اثرات اقتصادی و اجتماعی مختلف را بررسی کرده و تصمیمات منطقیتری بگیرند.
نمونهای از جدول کاست بنفیت
عنوان | هزینهها (Costs) | منافع (Benefits) |
هزینههای اولیه | هزینههای سرمایهگذاری (خرید تجهیزات، فضای تولید) | منافع اولیه (افزایش فروش یا درآمد) |
هزینههای جاری | هزینههای عملیاتی (حقوق، مواد اولیه، نگهداری) | کاهش هزینهها در بلندمدت (صرفهجویی) |
هزینههای اجتماعی | تاثیرات منفی بر محیط زیست (آلودگی، تخریب) | بهبود کیفیت زندگی (برای جامعه) |
هزینههای غیرمالی | کاهش رضایت کارکنان یا مشکلات اجتماعی | افزایش اشتغال، رفاه اجتماعی |
هزینههای زمان | زمان مورد نیاز برای اجرای پروژه | منافع زمانی (بازگشت سریعتر سرمایه) |
منافع بلندمدت | هزینههای نگهداری و تعمیرات | درآمد پایدار، افزایش سهم بازار |
توضیحات در مورد ستونها:
- هزینهها (Costs):
- شامل تمام هزینههای مرتبط با اجرای پروژه یا تصمیم میشود، مانند هزینههای سرمایهای، عملیاتی، اجتماعی، محیطی و زمانی.
- هزینهها ممکن است به صورت مستقیم (مانند خرید تجهیزات) یا غیرمستقیم (مانند تأثیرات منفی زیستمحیطی) باشند.
- منافع (Benefits):
- شامل تمام سودها و منافع حاصل از پروژه یا تصمیم میشود، مثل افزایش فروش، بهرهوری، یا بهبود وضعیت اجتماعی.
- این منافع ممکن است بهطور مستقیم یا غیرمستقیم در نظر گرفته شوند.
نحوه استفاده از جدول:
- پس از پر کردن جدول، میتوان محاسبه کرد که مجموع هزینهها و مجموع منافع چقدر میباشد.
- در صورت بیشتر بودن منافع از هزینهها، پروژه یا تصمیم اقتصادی و منطقی بهنظر میرسد.
- همچنین میتوان از این جدول برای مقایسه گزینههای مختلف استفاده کرد.
مثال کاربردی از تجزیه و تحلیل هزینه فایده
مثال اول:
فرض کنید شما یک کارخانه جدید راهاندازی میکنید. در جدول هزینهها و منافع میتواند به این صورت باشد:
- هزینههای اولیه مانند خرید تجهیزات و نصب آنها.
- هزینههای جاری شامل حقوق کارکنان و مواد اولیه.
- منافع شامل درآمد حاصل از فروش محصولات و کاهش هزینههای تولید.
در نهایت، با محاسبه این موارد میتوانید تصمیم بگیرید که آیا راهاندازی این کارخانه بهصرفه میباشد یا خیر.
مثال دوم: شما بهعنوان مدیر تولید پیشنهاد خرید دستگاهی به ارزش 1 میلیون دلار جهت افزایش تولید را دارید. اما میدانید برای پیشبرد پیشنهاد خود نزد مدیر عامل و هیئت مدیره، (قبل از ارائه) نیاز به شواهد و مدارک کافی جهت مفید بودن دستگاه موردنظر دارید. در این مرحله میتوانید از تجزیه و تحلیل هزینه فایده استفاده کنید.
احتمالاً این تحلیل را به روش زیر انجام میدهید!
در وهلهی اول مزایای پیشنهاد خود را مشخص میکنید، مثلاً با پیاده سازی دستگاه جدید بهاندازه 100 واحد در ساعت افزایش تولید خواهید داشت، سه کارگری که در حال حاضر کار موردنظر را با دست انجام میدهند میتوانند در واحدهای دیگر جایگزین شوند، تولید با کیفیت بالاتر و یکنواختتر خواهد بود. این موارد ثابت میکند که مزایای دستگاه از هزینهاش بیشتر میباشد.
برای این ماشین هزینههایی مثل خرید دستگاه و یا برق مصرفی نیز وجود دارد و هرگونه هزینهی دیگر نیز ناچیز خواهد بود. اگر قیمت فروش 100 محصول اضافه در ساعت را در روزهای ماه ضرب کنید و فرض کنیم 2% محصولات که قبل از خرید دستگاه رد صلاحیت کیفی میشوند، به آن اضافه کنید. درنهایت اگر حقوق سه کارگر نیز با این عدد جمع شود، میبینید که نتیجه، سود بسیار خوبیست.
نحوه محاسبه هزینه ها
برای محاسبه هزینهها، قیمت خرید ماشین را به 12 تقسیم میکنید که هزینهی ماشین به ازای هرسال را بهدست بیاورید. حال نتیجه را به 10 سال که طول عمر ماشین است، تقسیم میکنید. مقدار مصرف دستگاه و هزینه برق مصرفی مشخص میشود که از طریق آن میتوانید هزینه انرژی دستگاه را نیز محاسبه و با اضافه کردن به اعداد قبل هزینهکل را بهدست آورید.
هزینهنهایی را از سودی که بهدست آورده بودید کم کرده و سود خالص را بهدست میآورید.
اما این مرحله زمان مناسب برای مطرح کردن نتیجه با مدیر عامل و هیئت مدیره نیست چراکه باوجود کسب نتیجه مطلوب جزییات زیادی را فراموش کردهاید!
تجزیه تحلیل هزینه فایده یعنی محاسبه تمامی هزینهها و فایدهها
بیایید اول مزایا را بررسی کنیم:
برای محاسبهی سود از قیمت فروش هر واحد محصول استفاده نکنید. قیمت فروش شامل عوامل اضافی و غیرضروری مثل حاشیه سود و … میباشد که تجزیه و تحلیل شمارا پیچیده میکند. در عوض، میتوانید ارزش هر فعالیت را از واحد حسابداری دریافت کرده و از آن استفاده کنید. در تحلیل قبلی میزان رد صلاحیت شدن محصول را 2% در نظر گرفته و اضافه کردید، اما باید آن را کاهش دهید، چراکه دستگاه همیشه در بهترین حالت عملکردی خود نخواهد بود.
درنهایت زمان محاسبهی ارزش جایگزین سه کارگر، علاوه بر حقوق آنها هزینههای سربار، مزایا و دیگر موارد را باید در نظر بگیرید. این اطلاعات را نیز بهطور دقیق میتوانید از واحد حسابداری خود دریافت نمایید.
علاوه بر محاسبه درست مزایا، اطمینان حاصل کنیدکه تمامی آنها را شناسایی کردهاید. نکات دیگری که وجود دارد اینست که بهعنوانمثال، شاید قادر به خرید مواد اولیه در مقیاس زیاد موردنیاز دستگاه نباشید. چراکه دستگاه به مواد اولیه بهمراتب بیشتری از 3 کارگر نیاز دارد. این هزینهها نیز باعث کاهش مزایا میشود.
بهغیراز موارد گفتهشده برای خرید دستگاه علاوه بر قیمت خرید باید مالیات مربوط به آن را نیز پرداخت کنید. اگر دستگاه بهصورت اعتباری یا با اقساط خریداری شده باشد نیز هزینههای مربوط به آنرا باید شناسایی نمایید. اگر هم نقد خریداری شده باشد معادل مبلغیست که شرکت میتوانست بدون خرج آن را سرمایه گذاری کرده و سود حاصل را استفاده کند.
با مسئول مالی در مورد دوره استهلاک دستگاه صحبت نمایید. چراکه بهصرف اینکه گفتهشده دستگاه 10 سال کار میکند، نباید عمراً مفید آن را 10 سال در نظر بگیرید. امکان دارد دوره استهلاک آن بعد از 4 سال شروع شود و عملکرد مطلوب دستگاه کاهش پیدا کند. همچنین شما هزینهی انرژی را میدانید اما هزینههای دیگری مانند تعمیرات و نگهداری و … وجود دارد که شما از آنها را در نظر نگرفتهاید.
پیشنهاد مطالعه :
- چگونه رقبا را تحلیل کنیم؟ [ راهنمای کامل تجزیه و تحلیل رقبا ]
- سریع ترین راهکارهای رصد و شناسایی رقبا در بازار و بازاریابی
برخی دیگر از هزینههای ممکن در مثال ذکرشده به شرح زیر میباشد:
فضای اشغال شده: آیا دستگاه در همان فضایی که توسط سه کارگر اشغال شده نصب و راه اندازی میشود؟
نصب و راه اندازی: هزینهی نصب و راه اندازی دستگاه چقدر میباشد؟ آیا برای نصب دستگاه نیاز به ایجاد سوراخ در دیوار و یا تغییر در محیط است؟ آیا برای نصب دستگاه احتیاج به ابزار و وسایل خاصی میباشد؟
اپراتور: آیا وجود یک شخص برای کنترل دستگاه ضروریست؟ آیا این فرد نیاز به آموزش خاص دارد؟ حقوق، دستمزد، مزایا و … آنچه اندازه هزینه خواهد داشت؟
محیط: سر و صدای دستگاه به چه اندازه میباشد؟ آیا نیاز به ساخت عایق صوتی در اطراف آن دارید؟ آیا این دستگاه هزینههای بیمه شرکت را افزایش میدهد؟
تجزیه و تحلیل هزینه – فایده بهصورت دقیق
زمانی که تمامی عوامل مثبت و منفی را جمع آوری کرده و آنها را بهدقت محاسبه کردید. میتوانید تجزیه و تحلیل هزینهفایده را انجام دهید. یک راه اینست که تمام موارد مثبت (مزایا) را جمع کرده و از مجموع موارد منفی (هزینهها) کسرکنید. راه دیگر محاسبهی مقایسهای عوامل با یکدیگر است. این راه جهت درک بهتر برای خود و کسی که گزارش نهایی را مرور میکند پیشنهاد میشود.
برای مثال ذکرشده تجزیه و تحلیل هزینه فایده مانند زیر است:
تجزیه و تحلیل هزینه فایده برای دستگاه جدید (هزینههای بیانشده در ماه و استهلاک بعد از 4 سال محاسبهشده)
- خرید ماشین شامل مالیات 20000- دلار
- نصب و راه اندازی ماشین شامل حذف خط تولید گذشته 3125- دلار
- افزایش درآمد شامل ارزش خالص افزایش تولید 100 عدد در ساعت، 1 شیفت و 5 روز کاری 27520 دلار
- افزایش درآمد کیفی شامل 17% از موارد رد صلاحیت شده در حال حاضر 358 دلار
- درآمد حاصل از کاهش قیمت مواد اولیه بهاندازه 0.82% به ازای خرید انبوه 1128 دلار
- درآمد حاصل از کاهش هزینههای کارگر (حقوق و مزایا 3 کارگر) 18585 دلار
- حقوق و دستمزد و هزینه آموزش اپراتور دستگاه 8321 دلار
- هزینه افزایش مصرف برق دستگاه جدید 250 دلار
- افزایش حق بیمه 180 دلار
درنتیجه: میزان صرفه جویی در هرماه 15715 دلار
که نشان میدهد خرید دستگاه توجیه اقتصادی داشته و این شرکت در هرماه بیش از 15000 دلار و سالانه تقریباً 190000 در هزینهها صرفه جویی میکند.
نتیجه گیری
در نهایت، تجزیه و تحلیل هزینه فایده به تصمیمگیرندگان کمک میکند تا بتوانند با مقایسه دقیق هزینهها و منافع تصمیم بگیرند که آیا یک پروژه یا تصمیم به نفعشان هست یا خیر. این روش، به ویژه در سیاستگذاریهای عمومی، پروژههای دولتی، و تصمیمات اقتصادی بزرگ اهمیت زیادی دارد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد به صفحه آموزش سازمانی بازاریابی و فروش مدیرنو مراجعه فرمایید. با ما در ارتباط باشید.
منبع: thebalance