هدف گذاری مدل اسمارت SMART چیست؟

در این مقاله از مدیرنو؛ به اینکه هدف گذاری مدل اسمارت SMART چیست و چگونه به طور هوشمندانه هدف گذاری کنیم می‌پردازیم. شاید وقتی به پنج یا 10 سال گذشته فکر می‌کنید، پیشرفت کمی در مهارت‌ها یا دستاوردهای خود مشاهده کنید. یا شاید در تلاش هستید که در چند سال آینده به هدف گذاری و برنامه ریزی جدید خود برسید. در این مقاله، هدف گذاری SMART چیست را بررسی و چگونگی استفاده از آنها را برای دستیابی به اهدافتان ذکر خواهیم کرد.

سال قبل همین موقع چه حسی نسبت به‌ پایان سال داشتید؟ نسبت به نتایج آن چه طور؟ اگر امسال هم همان حس را تجربه کردید، یعنی احساس می‌کنید که سال خوبی را پشت سر نگذاشتید و به اهداف خود نرسیدید باید بگویم علاوه بر اینکه پیشرفت نکردید، پسرفت هم داشتید! چرا؟ چون قطار زندگی در حال حرکت بوده و اگر شما به سمت جلو و رشد خود پیش روی نکنید، قطعاً پس‌روی خواهید داشت. یادمان باشد حالت بینابین نداریم. 

هدف گذاری مدل اسمارت SMART چیست ؟

معیارهای مدل SMART معمولاً به مفهوم مدیریت بر اساس اهداف پیتر دراکر نسبت داده می‌شود. از آن زمان، پروفسور رابرت اس. روبین (دانشگاه سنت لوئیس) در مقاله ای برای انجمن روانشناسی صنعتی و سازمانی درباره مدل SMART اظهار داشت که این واژه برای افراد مختلف معانی مختلفی دارد. مدل SMART مخفف 5 واژه است که در زیر به آنها خواهیم پرداخت.

• Specific خاص (simple ساده، sensible معقول، significant معنادار).
• Measurable قابل اندازه گیری (meaningful معنی دار، motivating انگیزشی).
  
• Achievable دست یافتنی (agreed توافق، attainableدست یافتنی). 
• Relevant مرتبط (reasonable معقول، realistic and resourced واقع بینانه و دارای منابع، results-based مبتنی بر نتایج). 
• Time bound محدود به زمان (time-based مبتنی بر زمان، time limited زمان محدود، time/cost limited زمان/هزینه محدود،timely به موقع،time-sensitive حساس به زمان).

 نداشتن هدف در زندگی مثل این است که تمام مدتی که در بازی فوتبال هستید بدویید ولی هرگز گل نزنید. “بیل کوپلند”

پروفسور روبین همچنین خاطرنشان می کند که تعریف مخفف SMART ممکن است نیاز به به روز رسانی داشته باشد تا اهمیت کارایی و بازخوردش را منعکس کند. با این حال، برخی از نویسندگان آن را گسترش داده اند. برای مثال به SMARTER تغییرش داده اند که دو حرف اضافه شده شامل ارزیابی شده (Evaluated) و بررسی شده (Reviewed) است.

نحوه استفاده از مدل هدف گذاری اسمارت SMART چیست ؟

پاول جی. مایر، تاجر، نویسنده و بنیانگذار Success Motivation International، ویژگی های اهداف SMART را در کتاب خود در سال 2003 با عنوان “نگرش همه چیز است: اگر می خواهید بالاتر و فراتر از آن موفق باشید” توصیف می کند. ما تعاریف او را برای کشف چگونگی ایجاد، توسعه و دستیابی به اهداف گسترش خواهیم داد:

2- Measurable قابل اندازه گیری

این مهم است که اهداف قابل اندازه گیری داشته باشید تا بتوانید پیشرفت خود را دنبال کنید و انگیزه خود را حفظ کنید. علاوه بر آن ارزیابی پیشرفتتان به شما کمک می‌کند متمرکز بمانید، ضرب‌الاجل‌های خود را رعایت کنید و هیجان نزدیک شدن به هدفتان را احساس کنید. یک هدف قابل اندازه گیری در مدل اسمارت باید به سوالاتی مانند زیر پاسخ دهد:

• چقدر؟
• چند تا؟
• چگونه متوجه شوم که چه زمانی انجام شده است؟

برای مثال شما ممکن است هدف خود را از کسب مهارت‌ها برای تبدیل شدن به رئیس بازاریابی با تعیین اینکه دوره‌های آموزشی لازم را طی کرده‌اید و تجربه مربوطه را در مدت پنج سال به دست آورده‌اید، بسنجید.

3- Achievable دست یافتنی

هدف شما برای موفقیت باید واقع بینانه و قابل دستیابی باشد. وقتی یک هدف دست یافتنی تعیین می‌کنید، ممکن است بتوانید فرصت‌ها یا منابعی که قبلا نادیده گرفته شده‌اند را شناسایی کنید که می‌توانند شما را به هدفتان نزدیکتر کنند. یک هدف قابل دستیابی در مدل هدف گذاری اسمارت معمولاً به سؤالاتی همانند زیر پاسخ می‌دهد:

• چگونه می‌توانم به این هدف برسم؟
• بر اساس سایر محدودیت‌ها، مانند عوامل مالی، هدف چقدر واقع بینانه است؟

برای مثال ممکن است لازم باشد از خود بپرسید که آیا توسعه مهارت‌های مورد نیاز برای تبدیل شدن به مدیر بازاریابی بر اساس تجربه و صلاحیت‌های موجود شما واقع‌بینانه است یا خیر. به عنوان مثال، آیا زمان کافی برای تکمیل آموزش مورد نیاز را دارید؟ آیا منابع لازم در اختیار شماست؟ آیا می‌توانید آن را انجام دهید؟ 

اهدافی که شخص دیگری در آن نقش دارد واقع‌بینانه نیست.به عنوان مثال، “دریافت ارتقا شما!” بستگی به این دارد که هیچ فردی برای انتخاب وجود نداشته باشد. اما تجربه و آموزش هایی که قرار است ببینید کاملا به شخص شما بستگی دارد.

4- Relevant مرتبط

این مرحله از هدف گذاری مدل SMART در مورد اطمینان پیدا کردن از اهمیت آن هدف برا شماست و همچنین با سایر اهداف مرتبط همخوانی داشته باشد. همه ما برای دستیابی به اهداف خود به حمایت و کمک نیاز داریم، اما حفظ کنترل بر آنها مهم است. بنابراین، مطمئن شوید که هدف گذاری و برنامه‌ ریزی شما همه را درگیر می‌کند، اما با این حال همچنان خودتان مسئول رسیدن به هدف هستید. یک هدف مرتبط در مدل هدف گذاری اسمارت می‌تواند به سؤالات زیر پاسخ «بله» دهد:

• آیا این کار ارزشمند است؟
• آیا این زمان مناسب است؟
• آیا این با سایر تلاش ها/نیازهای ما مطابقت دارد؟
• آیا من شخص مناسبی برای رسیدن به این هدف هستم؟
• آیا در محیط اجتماعی-اقتصادی کنونی قابل اجرا است؟

برای مثال شما ممکن است بخواهید مهارت‌هایی را برای تبدیل شدن به رئیس بازاریابی در سازمان خود به دست آورید، اما آیا زمان مناسبی برای انجام آموزش‌های مورد نیاز یا کار در جهت کسب صلاحیت‌های لازم است؟ آیا مطمئن هستید که فرد مناسبی برای رئیس نقش بازاریابی هستید؟ آیا اهداف شریک زندگی خود را در نظر گرفته‌اید؟ به عنوان مثال، اگر می‌خواهید تشکیل خانواده دهید، آیا تکمیل آموزش در اوقات فراغت این کار را دشوارتر می‌کند؟

5- Time bound محدود به زمان

هر هدف گذاری در مدل SMART نیاز به یک تاریخ هدف دارد، به طوری که شما یک ضرب الاجل برای تمرکز روی آن و کاری برای رسیدن به آن داشته باشید. این بخش از معیارهای مدل SMART برای جلوگیری از اولویت دادن کارهای روزمره به اهداف بلند مدت شماست. یک هدف محدود به زمان در هدف گذاری مدل اسمارت معمولاً به این سؤالات پاسخ می‌دهد:

• چه زمانی؟
• شش ماه دیگر چیکار کنم؟
• شش هفته دیگر چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
• امروز چه کاری می‌توانم انجام دهم؟

برای مثال همانطور که قبلا ذکر کردیم، کسب مهارت برای تبدیل شدن به رئیس بازاریابی ممکن است به آموزش یا تجربه بیشتری نیاز داشته باشد. چه مدت طول می‌کشد تا این مهارت‌ها را به دست آورید؟ آیا برای اینکه واجد شرایط امتحانات یا مدارک خاصی باشید به آموزش بیشتری نیاز دارید؟ این مهم است که یک چارچوب زمانی واقع بینانه برای دستیابی به اهداف کوچکتر که برای دستیابی به هدف نهایی شما ضروری هستند، در نظر بگیرید.

اصول هدف گذاری و برنامه ریزی هوشمندانه چیست ؟

قبل از برنامه ریزی برای سال جدید باید یک جمع بندی از سال گذشته داشته باشیم. این کار خیلی ضروریست مانند اکسیژن برای ادامه حیات! جمع بندی یا همان ارزیابی راهی را که افراد طی کرده اند به‌ صورت شفاف، روشن خواهد کرد!.

کجا کم گذاشتیم. کجا بیش‌ازاندازه گیر کردیم؟ چه‌کاری را انجام دادیم که نباید انجام می‌دادیم؟ چه‌کاری را انجام ندادیم که باید اتفاقاً انجام می‌دادیم؟

این ارزیابی ها همانند امتحانات پایان سال دانش آموزان است. هیچ دانش آموزی بدون ارزیابی، نمی‌تواند به مراحل بالاتر رود. با این ارزیابی ها بایدها و نبایدهای سال جدید تا حدودی مشخص می‌شود! بعد از مشخص شدن هدف و برنامه ریزی میتوانید برای سال جدید هدف گذاری کنید!

اما هدف گذاری باید چطور انجام شود؟ فرقی نداره چه در حوزه کاری مثل اینکه بخواهید فروش خود را افزایش دهید و چه اهداف شخصی مثل کم کردن وزنتان، باید اهداف مکتوبی داشته باشید. چرا مکتوب؟ زیرا نوشتن اهداف به‌خودی‌خود می‌تواند احتمال دستیابی به آنها را افزایش دهد.

بر اساس تحقیقاتی که در دانشگاه شیکاگو انجام شده تنها 3% افراد، اهداف مکتوبی دارند.

چند درصد هدف گذاری ها به انجام نمی رسند؟

روش های متنوعی برای هدف گذاری و برنامه ریزی هوشمند و اسمارت وجود دارد. در سال 2006 بر اساس تحقیقی که در مجله معروف Men’s Health انجام شد، 71% از افرادی که برنامه ریزی ورزشی داشتند، ظرف زمان کوتاهی (غالباً یک ماهه) برنامه خود را کنار گذاشتند.

نتایج تحقیقات ذکر شده ثابت می‌کند اگر هم برای سال جدید هدف گذاری داشته باشید، 71% احتمال دارد که هیچ وقت به آنها نرسید.

نقل قولی از دارن هاردی وجود دارد که: 27% از افراد در هفته اول دست از اهدافشان برمی‌دارند و 50% هم ظرف مدت یک ماه اهدافشان را رها می‌کنند.

موانع دستیابی به هدف گذاری و برنامه ریزی اسمارت چیست ؟

چرا انسانها با این شدت دست از اهدافشان برمی‌دارند؟ 6 مانعی که باعث می‌شوند که هدف گذاری و برنامه ریزی شما درست انجام نشود یا به‌ راحتی دست از تلاش بردارید:

1- بیشتر از چیزی که فکر می‌کردید طول می‌کشد.

آدمی همیشه با معضل نتیجه خوری مواجه بوده، یعنی افراد به دنبال نتایج کوتاه مدت هستند و به همین دلیل است که برنامه‌ها و راهکارهای بلندمدت عمدتاً با شکست مواجه می‌شوند.

2- سخت‌تر از آن چیزی بود که فکرش را می‌کردید.

توجه داشته باشید پیشرفت و توسعه همیشه سخت بوده و است.

عموماً افراد در هدف گذاری‌ها، چالش‌های دستیابی به اهداف خودشان را سهل انگارانه تدوین می‌کنند و همین نگاه بیش‌ازحد مثبت آنها یکی از دلایل اصلی دلسرد شدنشان میباشد. از طرفی همیشه مسیر موفقیت و پیشرفت به دلیل نیازمندی به مهارت‌های بسیار، مسیری کم تردد و خلوت‌تر بوده و است.

3- وجود درگیری های دیگر در زندگی.

اینکه اهداف مشخص‌شده تا چه اندازه جزء اولویت‌های اصلی افراد قرار می‌گیرند نیز اهمیت زیادی دارد. زمانی که اهداف از اهمیت زیادی برخوردار نباشند، قطعا در اولویت امور روتین زندگی ما قرار نخواهند گرفت. خصوصاً زمان‌هایی که با ترافیک‌های کاری مواجه هستیم.

4- پاداشی که انتظارش را داشتید دریافت نکردید.

واگذاری و شرطی سازی دستیابی اهداف به عوامل بیرونی، بزرگ‌ترین اشتباه در هدف گذاری هوشمندانه میباشد.

عوامل خارجی عموماً در کنترل ما نیستند و زمانی که چنین محرک‌های بیرونی را از دست بدهیم، قطعاً انگیزه‌ای برای ادامه مسیر و دستیابی به اهداف نخواهیم داشت. واگذاری تحقق اهداف به عوامل بیرونی، مانند تکیه دادن نردبان به دیوار است. تا زمانی نردبان در وضعیت مطلوبی قرار دارد که دیوار از ایستایی خوبی برخوردار باشد، اما به‌محض بروز مشکل در دیوار و از بین رفتنش، قطعاً نردبان (اهداف) نیز واژگون خواهد شد.

5- احساس برنده بودن پیش از موعد مقرر.

حس ارضا شدن افراد با یکدیگر متفاوت میباشد. عموم افراد با ظاهر شدن اولین نشانه‌های موفقیت، کم‌کم از شدت تلاش‌هایشان کم می‌کنند. زمانی متوجه وخامت داستان می‌شوند که کاملاً از اهداف خود جا مانده اند.

6- ادامه تلاش‌های همیشگی.

اینکه مجبوریم برخی از اهداف زندگی‌مان را شاید تا همیشه ادامه دهیم نیز یکی از علل نرسیدن به اهدافمان است.

برای مثال ورزشی را برای رسیدن به زندگی بانشاط در پیری انتخاب میکنید. (که مسلماً این هدف مقطعی و کوتاه مدت نیست) تبیین چنین اهدافی، مستلزم عزمی راسخ و پیگیرانه بوده و همین همیشگی بودن این اهداف باعث دلسرد شدن افراد می‌شود.

مزایا و معایب هدف گذاری مدل SMART چیست ؟

SMART ابزاری موثر است که وضوح، تمرکز و انگیزه مورد نیاز برای دستیابی به اهداف را فراهم می‌کند. همچنین می‌تواند با تشویق شما به تعریف اهداف و تعیین تاریخ تکمیل، توانایی شما را برای رسیدن به آنها بهبود بخشد. استفاده از مدل SMART توسط هر کسی و در هر مکان و بدون نیاز به ابزارهای تخصصی یا آموزش آسان است. تفاسیر مختلف از SMART به این معنی است که ممکن است کارایی خود را از دست بدهد یا به اشتباه درک شود.  برخی از مردم معتقدند که SMART برای اهداف بلندمدت به خوبی کار نمی‌کند زیرا انعطاف پذیری ندارد، در حالی که برخی دیگر معتقدند که ممکن است خلاقیت را خفه کند. اما خب با همه این اوصاف هنوز یکی از بهترین روش های هدف گذاری و برنامه ریزی همین مدل SMART است. پس هرچه سریع تر دست به کار شوید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص هدف گذاری سازمانی به صفحه مشاوره کسب و کار مدیرنو مراجعه فرمایید.

یا با ما در ارتباط باشید.

منابع: mindtools و هیئت تحریریه مدیرنو

اگر این مقاله برایتان مفید بود، با ارسال آن برای دوستانتان، قدم موثری در بهبود سطح کلی جامعه خواهید برداشت.